SANTÉ (TUSSENWERPSEL: GEZONDHEID!)
N. van der Sijs (2001), Chronologisch Woordenboek
santé tussenwerpsel: gezondheid! 1872 [GVD] <Frans
P.A.F. van Veen en N. van der Sijs (1997), Van Dale Etymologisch woordenboek
santé [gezondheid!] {1621 in de betekenis ‘dronk op iemands gezondheid’} < frans santé < latijn sanitas [gezondheid], van sanus [gezond].
De meningen over de herkomst van het gebruik verschillen:
- Het zou een gebruik uit de middeleeuwen kunnen zijn, ter voorkoming van vergiftiging. Een voorbeeld van dit gebruik uit de middeleeuwen is dat bepaalde groepen (ridders) tijdens oorlogen vredesbesprekingen voerden. Dit om bijvoorbeeld een coalitie te smeden of om de oorlog te beëindigen. Wantrouwen tussen de verschillende groepen leidde ertoe dat men vreesde voor een vergiftigd drankje. Voordat men de lippen aan bekers zette was het gebruikelijk om de bekers tegen elkaar aan te slaan, hierdoor kwam er altijd wel een beetje drank van de ene in de andere beker. Op deze wijze kon men er op vertrouwen (als een ongeschreven regel) dat het drankje niet vergiftigd zou zijn door de andere zijde.
- Welgestelden zouden op deze manier hebben laten horen dat dat ze zich kristallen glazen konden veroorloven. [1]
- Als je het glas vast pakt, voel je met je hand, je ogen zien de inhoud, je neus ruikt en je tong proeft. Om ook je oren aan hun trekken te laten komen hef je het glas en klinkt. Proost! [2].
Proosten in verschillende talen
Afrikaans: gesondheid, tjorts
- Albanees: gëzuar, gezuar
- Arabisch: besaha, bsahtik
- Armeens: genatzt
- Atjees: horas
- Azerbeidzjaans: afiyæt oslun
- Bulgaars: na zdrave
- Kantonees: gom bui
- Mandarijns: yung sing, gānbēi (干杯)
- Deens: skål ('schaal', wanneer je vraagt of iemand voedsel doorgeeft)
- Duits: prost, zum wohl
- Egyptisch: fee sahetak, bisahtak
- Engels: cheers
- Esperanto: je via sano (op je gezondheid)
- Estisch: tervist (gezondheid)
- Filipijns: mabuhay
- Fins: kippis, terve (gezondheid)
- Frans: à votre santé (op uw gezondheid), à la tienne
- Fries: Tsjoch
- Iers-Gaelisch: sláinte (gezondheid, uitspraak slo:ntje), céad mile fáilte (honderdduizend keer welkom, uitspraak kj:ed milje fo:ljhe)
- Schots-Gaelisch: Slainte Mhath (goede gezondheid, uitspraak: slaandji waah)
- Georgisch: vakhtanguri
- Grieks: για μας (gia mas), στην υγεία μας (stin igeia mas)
- Groenlands: kassutta, imeqatigiitta
- Hawaïaans: okole maluna
- Hebreeuws: l'chaim (op het leven)
- Hongaars: Egészségedre (op je gezondheid)
- IJslands: skál
- Indonesisch: pro
- Italiaans: cin cin (formeel), salute (informeel)
- Japans: kanpai (乾杯)
- Koreaans: chukbae (축배), keonpae (건배)
- Kroatisch: živjeli
- Latijn: sanitas bona (goede gezondheid), bene tibi (goedheid voor jou)
- Lets: uz veselibu
- Litouws: į sveikatą
- Nederlands (Nederland): proost, gezondheid
- Nederlands (België): gezondheid, santé, schol
- Nepalees: suru garam
- Noors: skål
- Papiaments: salú
- Perzisch: Be salahmati (به سلامتی) (op goede gezondheid)
- Pools: na zdrowie
- Portugees: a sua saúde (op je gezondheid)
- Portugees: saude, viva
- Roemeens: noroc
- Russisch: vashe zdoróvje (op uw gezondheid)
- Schots: slainte (gezondheid)
- Sloveens: na zdravje
- Somalisch: auguryo
- Spaans: salud (gezondheid)
- Swahili: maisha marefu
- Thai: chok dee
- Tibetaans: chapda
- Tsjechisch: na zdraví
- Turks: serefe
- Vietnamees: Chúc sức khoẻ!
- Zweeds: skål
Trivia[bewerken]
- In Scandinavische landen wordt het woord skål gebruikt, wat schaal betekent.
- In Engeland wordt ook wel Bottoms up! gebruikt.
- Het Jiddisch/Hebreeuws l'chaim is in het Nederlands fonetisch verbasterd tot Daar ga je!
- Georgië kent een traditie van zeer uitgebreid proosten.
- In verschillende culturen bestaat een bijgeloof dat, als je elkaar niet aankijkt tijdens het proosten, dit ongeluk brengt.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten